Toprak kirliliği; toprağın, insan etkinlikleri sonucu oluşan çeşitli bileşiklere bulaştırılmasını takiben, toprakta yaşayan canlılar ile yetişen ve yetiştirilen bitkilere veya bu bitkilerle beslenen canlılara toksik etkide bulunacak ve zarar verecek düzeyde anormal fonksiyonda bulunmasını, toprağa eklenen kimyasal materyalin toprağın özümleme kapasitesinin üzerine çıkması, toprağın verim kapasitesinin düşmesi şeklinde tanımlanabilir.
Toprak sistemi ilişkili olduğu su ve hava sistemlerinin
içerdiği kirletici unsurlar için son depolama noktasıdır. Diğer taraftan
toprak, karasal ekosistemin taşıyıcı unsurudur ve toprak kalitesindeki değişim,
gerek doğal ve gerekse tarım ekosisteminin verimliliğini etkilemektedir.
Çevre Mevzuatı çerçevesinde 08.06. 2010 Tarih ve 27605
Sayılı Resmi Gazete’de "Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı
Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik" yayımlanmış olup 31.05.2005 tarih ve
25831 sayılı Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği yürürlükten
kaldırılmıştır.
Toprak kirliliğinin önlenmesi, kirlenmenin mevcut olduğu
veya olması muhtemel sahaların ve sektörlerin tespiti, kayıt altına alınması,
kirlenmiş toprakların ve sahaların temizlenmesi ve izlenmesine ilişkin teknik
ve idari usul ve esasları kapsamaktadır.
Kirlenmiş saha veya tesis: Şüpheli sahalar arasında yer
alan, bu Yönetmelikte öngörülen Birinci Aşama Değerlendirme veya İkinci Aşama
Değerlendirme sonucunda, mevcut toprak kullanımı veya gelecekteki muhtemel
toprak kullanımı dikkate alındığında, insan ve çevre sağlığı bakımından önemli
ölçüde risk oluşturan, insan faaliyetlerinden kaynaklanan tehlikeli kirletici
maddelerin bulunduğu teyit edilen ve temizlenmesi gerektiğine karar verilen
sahayı veya tesisi,
Kirlenmiş toprak: Bu Yönetmelikte öngörülen birinci aşama
değerlendirme veya ikinci aşama değerlendirme sonucunda, mevcut toprak
kullanımı veya gelecekteki muhtemel toprak kullanımı dikkate alındığında,
bünyesinde insan ve çevre sağlığı bakımından önemli ölçüde risk oluşturan, insan
faaliyetlerinden kaynaklanan tehlikeli kirletici maddelerin bulunduğu teyit
edilen ve temizlenmesi gerektiğine karar verilen toprağı,
Kirlilik gösterge parametreleri (KGP): Şüpheli sahada
kirliliğin mevcudiyetine yönelik muhtemel belirsizlikleri gidermek ve birinci
aşama değerlendirme sürecinde alınacak kararın güvenilirliğini artırmak
amacıyla toprak ve gerekli durumlarda su ve gaz numunelerinde ölçülen ve Ek-2,
Tablo 1 ve 2’de listelenen parametreleri,
Noktasal kaynaklı toprak kirliliği: Tehlikeli atıkların
toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri kazanımı, yeniden
kullanılması ve bertarafı sırasında meydana gelebilecek kazalar sonucunda veya
tehlikeli atıkların mevzuata aykırı şekilde yukarıdaki faaliyetlere konu olması
sonucunda ya da sanayi tesislerindeki çeşitli tehlikeli kimyasal maddelerin
depolanmaları ve nakledilmeleri sırasında meydana gelebilecek kazalar veya
afetler sonucunda oluşan döküntü veya sızıntı ve benzeri gibi noktasal
kaynaklardan dolayı oluşan toprak kirliliğini,
Temizleme: Yedinci bölümde öngörülen faaliyetler
yürütülerek, risk değerlendirme yoluyla tahmin edilen insan sağlığı ve çevresel
risk düzeyinin kontrol edilmesi veya azaltılması, meydana gelecek olan olumsuz
etkilerin giderilmesi amacıyla bu Yönetmelik kapsamında temizlenmesi gereken
kirlenmiş saha olarak tanımlanan sahalarda gerçekleştirilen iyileştirmeyi,
Toprak kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesine ilişkin
ilkeler şunlardır:
a)Toprak kirliliğinin kaynağında önlenmesi esastır.
b)Her türlü atık ve artığı, toprağa zarar verecek şekilde,
Çevre Kanunu ve ilgili mevzuatta belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı
olarak doğrudan ve dolaylı biçimde toprağa vermek, depolamak gibi faaliyetlerde
bulunmak yasaktır.
c)Kirli toprak temiz toprak ile karıştırılamaz.
ç)Tehlikeli maddelerin kullanıldığı, depolandığı, üretildiği
faaliyetler ya da tesisler ile atıkların üretildiği, bertaraf veya geri
kazanımının yapıldığı tesislerde, kaza ihtimali göz önüne alınarak, toprak
kirlenmesine engel olacak tedbirler alınır.
Faaliyet ön bilgi formu düzenleme yükümlülüğü: Yönetmelik
Ek-2, Tablo 2’de yer alan faaliyetleri yürüten mevcut faaliyet sahipleri ile
yeni başlayacak faaliyet sahipleri Ek-3’de yer alan Faaliyet Ön Bilgi Formunu
Kirlenmiş Sahalar Bilgi Sisteminde doldurarak İl Müdürlüğüne bildirir.
Faaliyet ön bilgi formu yenileme yükümlülüğü: Faaliyet
sahibi, Faaliyet Ön Bilgi Formunda yer alan bilgiler kapsamında, faaliyetinde
meydana gelen değişikliği, değişikliğin gerçekleşmesini müteakip en geç bir ay
içerisinde Ek-3’de yer alan Faaliyet Ön Bilgi Formunu Kirlenmiş Sahalar Bilgi
Sisteminde doldurarak İl Müdürlüğüne bildirir.
Yetkilendirilmiş yeterliliği haiz kurum ve kuruluşlar: (1)
Saha Örnekleme ve Analiz Planını, Saha Durum ve Risk Değerlendirme Ön ve Nihai Raporlarını,
Temizleme Faaliyet Planlama ve Değerlendirme Raporunu ve Temizleme Faaliyeti
Uygulama, İzleme ve Sonlandırma Raporunu hazırlayacak ve çalışmaları yürütecek
kurum ve kuruluşlar Bakanlıktan Yeterlilik Belgesi almakla yükümlüdürler.
Yeterlilik Belgesinin verilmesi, yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşların
kontrolü ve belgenin yenilenmesi veya iptal edilmesi ile ilgili usul ve esaslar
Bakanlıkça belirlenir.
Deşarj ve emisyon izinleri: (1) Saha sahibi temizleme
uygulama ve izleme çalışmalarının yürütülmesi esnasında uygulanan temizleme
yöntemi nedeniyle ortaya çıkabilecek atıksularınbertarafı için, Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliği ve 26/11/2005 tarihli ve 26005 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin
Kontrolü Yönetmeliği (76/464/AB) esas alınarak deşarj standartları Bakanlıkça
belirlendikten sonra Deşarj İzin Belgesi almaksızın bertaraf eder.
Yönetmelik Geçiş hükümleri: Geçici Madde 1 – (1) 8 inci
maddenin birinci fıkrasına göre Ek-2, Tablo 2’de yer alan faaliyetleri yürüten
mevcut faaliyet sahipleri en geç üç ay içerisinde, yeni başlayacak faaliyet
sahipleri ise faaliyete başladıktan sonra en geç bir ay içerisinde Ek-3 te yer
alan Faaliyet Ön Bilgi Formunu Kirlenmiş Sahalar Bilgi Sisteminde doldurarak il
müdürlüğüne bildirir.